Zajęcia terapeutyczne

Depresja u dzieci i młodzieży. Gdzie szukać pomocy?

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie. Depresja jest coraz powszechniej diagnozowana również u dzieci i młodzieży. Szacuje się, że występuje u 1% dzieci w wieku przedszkolnym powyżej 2 i 3 r.ż., u 2% w grupie dzieci w wieku 6-12 lat, w niektórych badaniach 4—8%, a według innych nawet do 20% w grupie młodzieńczej.

Depresja jest chorobą i należy do tych przeżyć, które trudno wyrazić słowami. Depresją w języku potocznym najczęściej określamy reakcję na trudne wydarzenie. Dzieci i młodzież czasami odczuwają smutek spowodowany niespełnioną miłością czy gorszą oceną ze sprawdzianu. Jednak depresja to choroba. Jest to klinicznie rozpoznany zespół depresyjny, który charakteryzuje się długotrwałością, szkodliwością i poważnym stanem, który objawia się nadmiernym obniżeniem nastroju oraz innymi objawami psychicznymi, behawioralnymi i fizycznymi.

Objawy depresji u dzieci i młodzieży

Objawy depresji dziecięcej i młodzieńczej przypominają objawy depresji osób dorosłych:

• Smutek, przygnębienie – u dzieci i młodzieży może objawiać się poprzez płaczliwość, rozdrażenienie, napady złości.
• Zobojętnienie, trudność w przeżywaniu radości- dziecko nie cieszy się z tego, co wcześniej sprawiało mu radość.
• Zniechęcenie- dziecko porzuca swoje ulubione aktywności, hobby, nie chce spotykać się z rówieśnikami, niechętnie realizuje codzienne czynności (obowiązki domowe, nauka, higiena).
• Nieumiejętność poradzenia sobie z krytyką, uwagami ze strony otoczenia- zdarzają się wybuchy płaczu, złości nieadekwatne do sytuacji.
• Negatywne schematy myślowe na temat świata i siebie (niska samoocena) – dziecko jest pesymistyczne, negatywnie ocenia swój wygląd, umiejętności, otaczającą rzeczywistość.
• Poczucie bycia niepotrzebnym- doszukuje się winy w sobie, twierdzi, że innym będzie lepiej bez niego.
• Niepokój, napięcie, zdenerwowanie- dziecko nie potrafi wskazać źródła lęku, jest zdenerwowane.
• Zmiana wzorca snu – trudności z zasypianiem lub wczesne wybudzanie.
• Wzrost lub spadek apetytu.
• Podejmowanie zachowań ryzykownych- próbując zapanować nad lękiem, niską samooceną wpada w „złe towarzystwo”, próbuje środków psychoaktywnych, podejmuje zachowania agresywne lub autoagresywne.
• Objawy psychotyczne (w ciężkim przypadku depresji)- pojawiają się rzadziej u dzieci, częściej u nastolatków i objawiają się poprzez słyszenie negatywnego głosu na temat swojego zachowania, umiejętności, głos, który obwinia, zachęca do autoagresji.
• Myśli rezygnacyjne, samobójcze oraz próby samobójcze.

Ponadto typowymi zachowaniami świadczącymi o depresji u dzieci i młodzieży są:

• Trudności w funkcjonowaniu szkolnym np. trudności w koncentracji uwagi, mimo nauki gorsze oceny, zwiększona absencja, unikanie lekcji, na których są przewidziane sprawdziany, spóźnianie się na lekcje.
• Trudności w usiedzeniu w miejscu, bez ruchu, niepokój manipulacyjny np. kręcenie włosów, skubanie skórek u paznokci, pociąganie ubrań. Zachowania te pozostawione często w kontraście z spowolnieniem psychoruchowym, cichym wypowiadaniem się.
• Wzmożona drażliwość, częste złości, napady płaczu.
• Odmowa współpracy, wręcz aspołeczność.
• Uskarżanie się na różne objawy takie jak bóle głowy, brzucha, ramion, nóg pomimo braku przyczyny somatycznej.

Przyczyny depresji

Przyczyną wystąpienia depresji są złożone współdziałania wielu czynników biologicznych, psychologicznych, społecznych i środowiskowych. Do najczęstszych przyczyn depresji u dzieci i nastolatków należą:

• Zaburzenie równowagi pomiędzy substancjami biochemicznymi w mózgu,
• Czynnik genetyczny,
• Środowisko i atmosfera rodzinna (np. utrata ukochanej osoby, rozwód rodziców),
• Sytuacja szkolna dziecka (np. niepowodzenia szkolne, przemoc rówieśnicza, atmosfera napięcia w klasie).
  
  

Leczenie
Leczenie dzieci i młodzieży powinno być kompleksowe i nakierowane zarówno na objawy, jak i potrzeby rozwojowe. Ważne jest, by leczenie uwzględniało wszystkie sfery nieprawidłowego funkcjonowania takie jak: trudności społeczne, niepowodzenia szkolne, nieprawidłowe relacje w rodzinie. W przypadku nasilonej depresji stosuje się psychoterapię, w zależności od potrzeb może być indywidualna, grupowa lub rodzinna. W niektórych sytuacjach istnieje konieczność włączenia leczenia farmakologicznego.

Jak zapobiegać depresji u dzieci i młodzieży?Ważną profilaktyką zdrowia psychicznego jest świadomość, że depresja jest chorobą, którą należy leczyć. Wcześniejsze rozpoczęcie leczenia ma lepsze rokowania. Ważną informacją jest to, że depresja u dzieci jest wyleczalna, istnieje niskie ryzyko pojawiania się kolejnych epizodów depresyjnych w przyszłości.

Ponadto, dbanie o zdrowia psychicznego jest tak samo ważne jak zdrowie fizyczne. Podstawowymi działaniami są między innymi:

• Aktywność fizyczna,
• Odpowiednia ilość snu,
• Zdrowe odżywanie,
• Ograniczenie stresu,

Gdzie szukać pomocy?

Rodzicu, jeśli zauważysz wyżej opisane objawy, które utrudniają funkcjonowanie dziecka w domu, w szkole, w grupie rówieśniczej i/ lub utrzymują się dłużej niż 2 tygodnie zgłoś się po fachową pomoc.

Nauczycielu, koniecznie zgłoś niepokojące Cię objawy rodzicowi!

1. Jeśli zauważysz niepokojące zachowania u dziecka / nastolatka możesz skontaktować się z bezpłatną infolinią Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100. [www.800100100.pl]

2. 
   Ponadto można zadzwonić do Antydepresyjnego Telefonu Zaufania Fundacji ITAKA 22 484 88 01 [stopdepresji.pl]
   3. Skorzystaj z konsultacji lekarza wyspecjalizowanego w psychiatrii dzieci i młodzieży, ewentualnie skorzystaj z konsultacji z psychologiem lub lekarzem pediatrą, który w razie potrzeby skieruje do odpowiedniego lekarza psychiatry.
   
   4. Sytuacją, kiedy bezwzględnie należy poszukiwać pomocy lekarza psychiatry jest zagrożenie samobójstwem.

Źródło:

1. Radziwiłłowicz W., Depresja u dzieci i młodzieży. Analiza systemu rodzinnego- ujęcie kliniczne., Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, 2010.
2. Kicińska L., Depresja u dzieci i nastolatków. Na co zwracać uwagę?, w: https://rodzice.fdds.pl/ [ 06.10.2022].
3. Turno M. One są wśród nas. Dziecko z depresją w przedszkolu i szkole. Ośrodek Rozwoju Edukacji Ministerstwa Edukacji Narodowej. 2010.